Sign in | Sign Up | Signing in will enable you to post comments and send messages to the users.
 -0.7 °C
Люди более чувствительны к боли, чем к наслаждению.(Ливий)
 

Ad

Аçтахар Плотников: ХЫПАР: «Хунав», «Шуҫӑм» — мӗн тери илемлӗ ятсем

Аçтахар Плотников11.07.2012 23:2852358 views
«Хыпарта» нумай пулмасть статья пичетленчӗ — ача пахчисен чавашла ячӗсем пирки:

Республика кунне уявланӑ самантсем чылайӑшӗн асӗнче нумайлӑха юлни иккӗлентермест. Шупашкарта пурӑнакан пӗчӗк ачаллӑ ашшӗ-амӑшне вара концерт-куравран та ытларах ҫӗнӗ садик уҫӑлни савӑнӑҫ кӳчӗ. Ҫурт хыҫҫӑн ҫурт ҫӗкленнӗ май халӑх йышӗ ӳссех пыракан «Волжский-3» микрорайонта халӗччен шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденийӗ пулман. Ку кӑна та мар, юлашки 20 ҫулта хулара ҫӗнӗ пӗр садик та уҫман. Ҫакна шута илсен 200-мӗш ача сачӗ халӗ пурнӑҫ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен чӑн-чӑн кермен темелле. Унта ачасене тӗреклӗ-сывӑ ӳстерме, пур енлӗ аталантарса шкула хатӗрлеме условисем ҫителӗклӗ. Пӗр сӑмахпа, ыттисене ӑмсанмалӑх пур. Тата, хӑтлӑ ҫуртри пахалӑхсене шута илсех-ши, садике «Эрудит» ят панӑ. Ҫак сӑмах латинларан пысӑк пӗлӳллӗ ҫын тесе куҫать. Садикре, паллах, ачасен ӑс-хакӑл пуянлӑхне ӳстермелли программӑсемпе ӗҫлеме палӑртаҫҫӗ пулӗ-ха. Ку аван. Анчах...

Савӑнмалли пулӑмсем те хӑш чухне кӑшт йӳҫекрех туйӑм хӑвараҫҫӗ. Калаҫу каллех чӑвашлӑх пирки. Темшӗн-ҫке ҫакӑн пек учрежденисене чӑвашла ят пама васкамастпӑр. «Эрудит» тенине тиркесшӗн мар-ха. Ҫапах та Чӑваш Енӗн Республика кунне уявламалли программӑна кӗртсех ҫӗртмен 23-мӗшӗнче уҫнӑ садик ячӗ чӑвашла илемлӗн янӑранине илтес килетчӗ. Халь акӑ Шупашкарта тата икӗ ҫӗнӗ садике туса пӗтернӗпе пӗрех. Вӗсене те «кӑсӑклӑ» ятсем парӗҫ-и ӗнтӗ?

Хулари шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденийӗсен чылайӑшӗн ят ҫук иккен, тӗпрен илсен номерсемпе палӑртнӑ. Вӗсен списокне йӗрлесе пынӑ май пӗр тӗлте тӑруках чарӑнтӑм. Куҫ тӗлне «Мерчен» ятлӑ 117-мӗш садик тӗл пулчӗ, чуна ӑшӑтса ячӗ. Вӑл Трактор тӑвакансен проспектӗнчи 26-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ. Кунта ачасене чӑваш культурипе, йӑли-йӗркипе паллаштарас ыйтусемпе тӑрӑшса ӗҫленине те пӗлтерчӗҫ.

Ытларах чӑвашсем пурӑнакан районсенче лару-тӑру урӑхларах, кӑмӑллӑрах пуласса шанса садиксен ячӗсене малалла тишкеретӗп. Анчах шанӑҫ тӳрре килмерӗ, пӑшӑрхантаракан тӗслӗх сахал мар пулчӗ. Шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденийӗсем кашни районтах пур, хӑшӗсенче - сахал, теприсенче вуннӑран та иртет. Патӑрьел районӗнчен пуҫлар-ха. Пӗр пек ят панисем тӳрех куҫа тӑрӑнчӗҫ: «Василек» - 2 садик, «Сеспель» - 2 садик, «Родник» - 2 садик, унсӑр пуҫне «Колосок», «Солнышко», «Ромашка», «Центральный», «Була» пур.

Ыттисем пирки вара ҫӗнӗ йӗркеренех ҫырас килчӗ. «Сар хӗвел» /Туҫа/, «Хӗрлӗ палан» /Ишлӗ/, «Хунав» /Аслӑ Чемен/, «Шуҫӑм» /Первомайски/ садиксен ячӗсем мӗн тери илемлӗ. Вӗсене суйласа илнӗ яваплӑ ҫынсем тӑван ене, ачасене чунран юратни, пуласлӑхӗ пирки шухӑшлани, пӗтӗмлетсе каласан, чӑн-чӑн патриот пулни сисӗнет. Ҫак пулӑм ачасене воспитани парас ӗҫе ырӑ витӗм кӳресси иккӗлентермест. Садиксен ячӗсене чӑвашла панине тата темиҫе районта асӑрхарӑм: «Путене» /Йӗпреҫ/, «Илемпи» /Елчӗк/, «Шуҫӑм» /Етӗрне/, «Пилеш» /Шӑмӑршӑ/, «Путене» /Муркаш/.

Тӗплӗнрех тишкерсен мӗн палӑрать-ха? Нумайӑшӗ «Солнышко» ята килӗштерет иккен. Вӗсем кашни районта тенӗ пекех пур, пӗрре кӑна та мар. Канаш районӗнче - пиллӗк! Вӑрнар районӗнче виҫӗ - садике, Вӑрмар, Шӑмӑршӑ, Патӑрьел, Муркаш, Йӗпреҫ районӗсенче пӗрер садике ҫак ята панӑ. Тата мӗнле ятсем ытлашшипех хисепре-ха? «Рябинка», «Колосок», «Березка», «Сеспель», «Теремок», «Колобок», «Сказка», «Тополек», «Василек», «Рябинушка», «Колокольчик»... ытларах. Пӗр пек ятлисем тата пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑрас тесе мӗн тӑваҫҫӗ-ши? Вӗренӳпе воспитани программисен пуянлӑхӗпе, хӑйне евӗрлӗхӗпе-ши чӑвашлӑх ыйтӑвӗсемпе те пуҫаруллӑ ӗҫленипе палӑраҫҫӗ-ши? Апла пулсан юрӗччӗ те.

Кирек мӗнле пулсан та чӑваш ялӗнчи садик ячӗ вырӑсла пулни тата республикӑри пӗр евӗрлӗ ятсен хушшинче ҫухалса кайма пултарни пӑшӑрхантарать. Сӑмахран, «Колобок» вырӑнне - «Йӑва», «Сказка» вырӑнне - «Юмах», «Колокольчик» вырӑнне «Шӑнкӑрав» тесен чуна ҫывӑхрах кӑна мар, илемлӗрехчӗ те.

2012-2014 ҫулсенче республикӑра 25 ҫӗнӗ ача сачӗ тума палӑртнӑ. Вӗсене ят панӑ чухне пирӗн асӑрхаттарӑва шута илессе шанатпӑр.

Алина ЛУКИЯНОВА

Сирӗн мӗнле шухӑш?
 
Editorial note: The publication of articles does not mean that the editorial board shares the opinion of its authors.
[Comments (158)]

Comments:

Игорь Сайман // 4080.68.1160
2012.11.09 15:17
Хисеплĕ Vyacheslavna, ача сачĕсене акăлчанла ят панине эп, тем, курсах кайман. Пирĕн килти кушак Пиçук ятлă. Эпир ăна "кăс, кăс! " тесе мар, "пиç, пиç!" тесе чĕнетпĕр. Пиçук самах кушак тенинех пĕлтерет. Архаизм.
Акулина // 2170.90.4028
2012.11.10 17:31
Пирĕн йытă Кампур ятлă, малтан Эскам ятлăччĕ. Кушак пирĕн - Пĕçукка.
Игорь Сайман // 4154.33.2619
2012.11.10 23:57
Темăна йыт-качка, выльăх-чĕрлĕх ячĕсем еннелле çавăрса яни - тĕрĕсех мар. Мĕншĕн тесен ку патшалăх политикипе çыхăнсах кайман. Патшалăх палăртакан ятсем пирки ытларах калаçмалла.
хунор хунсем, пулор кар! // 8295.2.0501
2012.11.11 00:10
Эпе Нарспипе Сетнер ятло хуроттом, (тутарсен Тагир и Зухра текен сачесем те лавкисем те пур), Телей, Манделей, Санделей. Оспуххи, Войпуххи, Сывал, Саркун, Сар ача, Ачапча, Ача-поча, Сарби, Сенти. Шухошласан, пирен пуян челхепе кашни ача пахчи терле ятпа пулмалла. Сомах щитет. Пер пек ятсем пулмалла мар.
Тимер // 5574.4.5423
2012.11.11 11:57
Темăна йыт-кушак ячĕсем çине куçарса яни вăл хамăрăн мĕскĕнлĕх.Кам пире чрать ачасене,мăнуксене чăвашла ят хума.Чăвашлăхшăн кăшкăракансен ма ачисем пĕлмеççĕ чăвашла?
Игорь Сайман // 2314.70.3523
2012.11.11 17:05
Вара мĕн тăвас тетĕр? Ун пеккисене "персе пăрахас" тетрем?
Игорь Сайман // 2314.70.3523
2012.11.11 17:17
Патăрьелĕнчи ача сачĕ пиркиех каласшăн-ха. Ăна ĕлĕкхи çурта меслетлесе туса лартнă. Пĕр 60 çул каялла унта педучилище пулнă. Çавăнта Илпек Микулайĕ, Геннадий Айхи тата ытти паллă çынсем вĕреннĕ. Сăмахран, 2-мĕш тĕнче вăрçин паттăрĕ Иван Смирнов(ăнсăртлăха пула çеç "Герой" ятне илеймен).
Тимер // 5574.4.5423
2012.11.11 18:55
Персе пăрахма тен кирлех мар,анчах йăлăхтарчĕç пустуй чăвашлăх пирки хăйсене кăна кăтартасшăн çÿрекенсем.Ачуна вĕрентимен пулсан мĕнле ыттисене чĕнсе калама пултаран?
Игорь Сайман // 4223.71.6176
2012.11.11 21:23
Илпек, Айхи, Смирнов... - пурте чăвашла калаçакан çынсем пулнă!
Игорь Сайман // 4223.71.6176
2012.11.11 22:35
Тимере. "Кăшкăрашакансем", чĕнсе калакансем те кирлĕ вĕт. Пурте шăп çÿресен мĕн пулать? Тепĕр тесен, çак ĕçе тума кашниех пултарать. Анчах чылайăшĕн хăюлăх çитмест. Çăкăр çитерекен тата тусансăр ĕç мар çав вăл... Эп тĕрлĕрен провокаторсем пирки каламастăп.

Pages: 1, ... 10, 11, 12, 13, 14, [15], 16

Comments

Your Name:
Your Comment:
B T U T Headline1 Headline2 Headline3 # X2 X2 Image http://
WWW:
ĂăĔĕÇçŸÿ
Symbols used: 0 symb. Maximum symbols: 1200 symb.
CLICK HERE to choose from a number of free Chuvash keyboard layout software.
 

Supported HTML Tags:

<i>...</i> <b>...</b> <u>...</u> <s>...</s> <a>...</a> <img> <h1>...</h1> <h2>...</h2> <h3>...</h3> <pre>...</pre> <sub>...</sub> <sup>...</sup> <ul> <ol> <li>

Orphus

In Other Languages

Banners

Counters