Иртнӗ шӑматкун, ҫу уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, Муркашри вӑтам шкулта республикӑри шкулсенчи 9-мӗш класран вӗренсе тухакансен чӑваш чӗлхипе литератури предметпа пӗтӗмӗшле патшалӑх экзаменӗ иртрӗ. Шел пулин те, Калайкассинче вӗренекенсемсӗр пуҫне асӑннӑ экзамена никам та суйласа илмен. Чӑваш чӗлхи пирки нумай калаҫатпӑр пулин те ӗҫне тӑвакансем сахалрах. Александр Марсович вӗрентекен класран ППЭ 16 ачаран 8 суйланӑ. Манса ан кайӑр, республикипе 300 ытла вӗрентекен чӑваш чӗлхипе литературине юратма вӗрентет.
More...
«Манӑн тӗллев — уйрӑм ҫырассин тата пӗрле ҫырассин ытлашши идиотизмӗнчен хӑтарасси», (Орфографи ҫумкомиссийӗн пуҫлӑхӗ Пётр Яковлев)
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Чӑваш чӗлхе комиссийӗн ҫумкомиссийӗн, — "Чӑваш чӗлхин орфографи ҫумкомиссийӗ" ятлӑскерӗн, — черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ.
1)"ҫӑлтӑрпа палӑртнисене пӗтермелле;"
—Тӗппипех килӗшмелле.
2)"«ӑ», «ӗ» тухса ӳксен пӗрле ҫырмалла: тӗслӗхрен, «ҫӑлкуҫ» — пӗрле; «ҫӑл куҫӗ» — уйрӑм;"
—Ку —кашкӑртан тарса упа патне кайни.
Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).
Кашни ҫӗршывӑн хӑйӗн пӗр сӑмахлӑ ячӗ пур: Франци, Итали, Бельги, Раҫҫей, Украина... Кашни ҫӗршыв ятне унта пурнакан халӑх хӑй чӗлхинчи чи хитре сӑмахпа калать, вӑл чылай чухне ытти халӑхсем калакан сӑмахран уйрӑлса та тӑма пултарать Эрменсем хӑйсен ҫӗршывне — Айастан, ытти халӑхсем Армени теҫҫӗ.
(Чӑваш ваттисен тӗп канашӗн ертӳҫи В.П.Станьял 2016 ҫулхи ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Елчӗкри вӑтам шкулта тата Ҫӗрпӳри Культура Керменӗнче чӑваш чӗлхи ячӗпе каланӑ сӑмах)
Чӑваш чӗлхин кунӗсене 1926 ҫулта «Чӑваш чӗлхи ҫинчен» саккун йышӑнсан ирттерме пуҫланӑ. Вуласа пӑхӑр-ха ҫав 90 ҫулхи саккуна. Вӑл тӑван чӗлхене чӑнах та хисепе хурса ҫырнӑскер. Кайран ӑна лутӑркаса тӑкнӑ. 1990 ҫулхи Саккуна та ик ҫултан хырса хӗстерчӗҫ. Ку саккун тӗшшинчен Чӗлхе кунӗ кӑна юлчӗ пулмалла.
Приснился мне сон, будто Генсек Чувашской Республики пригласил к себе на дачу молодого Президента Академии чувашского языкознания Федота Филина и стал советоваться – как быть с чувашской орфографией и вообще с чувашским государственным языком? А то тут появились свои Реформатские, Дурновы, Виноградовы, Поливановы – не разберешь, кто за Марра, кто за Ашмарина... Молодой ученый тоже разбирается лишь так-сяк, да никак не может мыслить по-научному. Хорошо, что наш Генсек не Сталин. Сталин не любил неясностей...
В языкознании продолжалась нешуточная борьба.
Ӑрӑмҫӑ — ӑрӑм тума, вӗрме-сурма, сиплеме-сыватма, тепӗр чухне усал ӗҫшӗн сиен тума та пултаракан ҫын, вырӑсла ӑна чылай чухне «колдун» сӑмахпа куҫараҫҫӗ. Ӑрӑмҫӑ сӑмах ӑҫтан пулса кайнӑ-ши?
Авалхи чӑвашсем хӑйсен тӗнӗпе пурӑннӑ. Вӗсен тӗнӗ чылай енчен чи авалхи чаплӑ та аслӑ тӗнсенчен пӗринпе, Заратуштрана (Зорастра) пуҫҫапса пурӑнакансен тӗнӗпе, ӑна урӑхла вута пуҫҫапакансен е арсен тӗнӗ, теҫҫӗ.
В Калайкасинской средней школе имени космонавта Андрияна Николаева (Моргаушский район) в апреле проходит месячник чувашского слова. На этой неделе здесь будут славить звездного Сокола, а накануне, 9 апреля 2016 года, состоялся грандиозный День альма-матер.
Вся школа цвела в национальном убранстве, аккуратные чувашские плакаты и стенды радовали душу, школьные обитатели (от первоклассников до директора Татьяны Ершовой) говорили и пели на чувашском языке. На праздник собрались сельчане, библиотекари, учителя, знатные люди других селений, представители районной и местной администраций.
"«Таким образом... психология человека, отторгающего реформу правописания, абсолютно понятна... как видим, мотивы неприятия орфографических нововведений не лингвистические, а психологические, которые усугубляются возрастными причинами»." (Н.И.Егоров прахвиссӑр)
<Куҫару: Ҫапла вара, йӗркевсен реформине сирекен ҫыннӑн психологийӗ тӗппипех паллӑ... Куратпӑр ӗнтӗ, унӑн мотивӗсем лингвистика лаптӑкӗнче мар, психологире выртаҫҫӗ, асӑннӑ самант ӳсӗме кура та вӑйланать.
Эпир маларах сирӗнпе Шупашкарти ача пахчисен ячӗсене пӑхса тухнӑччӗ. Вӗсен хушшинче 2 чӑвашла ятлине тупнӑччӗ. Малалла Чӑвашри ытти хуласенчи ача пахчи ячӗсене шӗкӗлчес шухӑшлӑ. Паллашма сӗнетпӗр.
Ку хулара чӑвашсен йышӗ ытла та пӗчӗк пулнипе ятӗнче чӑваш чӗлхипе усӑ курассине шанма йывӑр ӗнтӗ. Ҫавах та пӗр-пӗр ача пахчине чӑвашла ят панӑ пулсан вырӑссем те чӑвашсене хисепленине кӑтартма май пулӗччӗ. Ара пирӗн чӑвашсем вырӑсла ят пама вӑтанмаҫҫӗ-ҫке, вырӑссен мӗн-ма вӑтанас?
Виталий Петрович Станьял каллех чӑваш ҫырулӑхӗн шӑпишӗн пӑшӑрханать. http://chuvash.org/blogs/comments/2702.html
Ӗнтӗ тата мӗн туса пӑхмалла-ши?
Эп хам та ку ыйтупа тахҫантанпах ҫыратӑп. "Хыпар", "Советская Чувашия", "Илем", "Чебоксарские новости", "Сувар", "Тӑван Атӑл", "Ялав", "Самар Ен", "Канаш" (Чӗмпӗр хули),... Ӑҫта-ӑҫта кӑна кун ҫути кӑтартса пӑхман-ши хам шухӑшсене!... Хӑшӗсене Интернета та вырнаҫтарнӑ. Результачӗ вара ... урлӑм ҫине пӑрҫа сапнӑ пек кӑна.
-2.7 °C
