Письмо это возникло после чтения материала о плаче жен фронтовиков Отечественной войны 1941-1945 гг. (статья журналиста Юрия Михайлова «Фронта янӑ ҫырусем» — газета «Хыпар» от 21 января 2025). Друзья и родные просили реплику не публиковать: зачем ворошить прошлое, искать ошибки и портить себе и другим настроение? — просили они. Это их взгляд. У испытавших тяготы войны людей другое отношение к пройденному. С искажениями общей правды они не соглашаются. Я тоже.
Писали жены на фронт мужьям от невыносимой боли и нужды, а не от злобы на советскую власть.
More...
Чӑваш халӑх юмахӗсенче мана кӑсӑклӑ сюжет мар, вӗрентсе калани килӗшет. Чӑваш халӑхӗн ӑсӗ вӗсенче пит вырнаҫуллӑ вырнаҫнӑ. Пӗрре эс кӑсӑклӑ сюжетпа каҫӑхса кайса паллашатӑн, тепре — унта хывса хӑварнӑ ӑса ӑша хыватӑн.
Ҫавна май 1982 ҫулта тухнӑ «Чӑваш юмахӗсем» кӗнеке, Г. Ф. Юмарт пухса хатӗрленӗскер, симӗс хуплашкаллӑскер, маншӑн пурнӑҫа вӗрентекен кӗнекесенчен пӗри шутланать. Ытти юмах пуххисем аван пулӗ те, анчах шӑп ҫак кӑларӑмра ман шутпа пурнӑҫа вӗрентекен юмахсем чылай кӗнӗ.
Былое с будущим никак не совместишь –
Вода и пламень вместе не сойдутся.
Уже не встретить мне по жизни гладь и тишь,
А что пришло, устроит лишь безумца.
Тревоги, стрессы ныне, им предела нет,
Хотя предел… им будет смерть пределом.
Уже я чувствую, сошелся клином свет –
В остатке, годы сильно поредели.
А слезы горькие все душат, сил уж нет,
И важно ли, мужчина - не мужчина…
Я: - «Милая моя!», - ни звука мне в ответ,
Что из того, что мне ясна причина?
«Я хитрожопый чуваш», – будто шаман в забытьи вещал иногда Лёша. Его слова не были рассчитаны на эффект, не были эпатажным жестом. Говорил он безотносительно к кому-нибудь и к чему-нибудь… Сам он – чистокровный чуваш, но признание в хитрожопости было на русском языке. В свете теории М.М. Бахтина, это явление можно определить как отражение чужой точки зрения, как примеривание на себе чужого сознания. В смысловом плане реченье Лёши было темным, уводящим в глубины подсознания. Лёша хромал на обе ноги.
Чухăнлăх - инкек мар теççĕ. Чухăнлăхра, çити-çитми пурнăçпа ÿснĕ çынсен йăли ĕмĕрлĕхе юлать-мĕн. Укçа енчен лару-тăру лайăхлансан та. Джон Чиз 35 çул чухăнлăхра пурăннă. Вăл çак тапхăрта унчченхи йăласенчен хăтăлайман-мĕн. Акă мĕн çырнă вăл.
1. Йÿнĕ апат-çимĕç. Чухăнрах пурăнакансем çимĕç туяннă чухне хакне тата усă курмалли срокне пăхаççĕ. Пĕрремĕшĕ пĕчĕк пултăр, срокĕ вара – нумайрах. Пахалăхĕ, тути, кам туса кăларни пирки шутламаççĕ. Ку – гурмансем валли. Чухăннисем эрнере пĕр хут лавккана çÿреççĕ.
Хăвăрпа хуçаланма парас мар тесен 12 çак правилăна астуса юлмалла теççĕ психологсем:
1. Сана кирлĕ – эсĕ ту. Енчен те калаçура «çапла кирлĕ» текен сăмах çине-çинех янăрасан, кама кирли пирки шухăшламалла. Çынпа хуçаланма юратакансем кама çапла кирлине палăртмаççĕ. Тĕслĕхрен, «Санăн ĕçе вырнаçмалла», – тесе ашшĕ-амăшĕ ачисене каланине ансат чĕлхе çине куçарсан çапла пĕлтерет: «Эп сана хам ĕнсе çинче лартса ывăнтăм. Тыт та ĕçлеме вырнаç!»
2. Ан шантар. Шантарсан пурнăçла. Çынсем пусахланипе пустуйран мĕн чухлĕ шантармастпăр пуль хăш чухне!
100 çула çитнĕ çынсене, паллах, çак ыйтăва памасăр чăтаймастăн: «Епле майпа çак çула çитрĕр? Вăрттăнлăхĕ мĕнре?» Тĕнчери тĕрлĕ ăсчахсем тунă тĕпчевсемпе, сĕнÿсемпе паллашăр.
1. Виçине пĕлсе çимелле. Кунсерен 2500 килокалорирен ытлашши пулмалла маррине пĕлтереççĕ. Анчах ăна 1500 таран чакарма тăрăшăр. Организм клеткисем калорисене пĕтерсе хăшкăлмĕç, пачах тепĕр май – хастарланĕç. Анчах килокалори виçине ытлашши чакарни те усăллă мар.
2.
1. Хăвăра алăра тытма вĕренĕр. Вак-тĕвекшĕн ан кÿренĕр. Çывăх çынсемпе чĕрре кĕрес мар тесе тăрăшăр, вĕсене каçарăр. Каçарни сире тарăхуран, тавăрас килнинчен – ку туйăмсем аркатаканнисем – сирĕ.
2. Тĕнчене хаваслăн йышăнма вĕренĕр. Сире кÿрентерсен те е ансат мар лару-тăрăва лексен те йăл кулăр та: «Ку та иртсе каять!» – тесе калăр. Çакна чăннипех ĕненекенсен чăн та çапла пулать.
3. Тĕнчене кÿренсе килте ан ларăр! Урамра, юлташсемпе пĕлĕшсемпе кăмăл япăх пулма пултараймасть.
4. Пурнăçăра çĕнĕлĕхпе пуянлатăр. Хăнăхнă йăлана вăхăтран вăхăта улăштарма сĕнеççĕ.
. Парашют сутатӑп: пӗрре те уҫӑлман, кӑштах кӑна юнпа вараланнӑ.
. Паян мана анне кайлах хӑй тӗлӗкенче курчӗ.
. Мӑкӑньпе киле ӗҫрен таврӑнтӑм. Ушӑ ҫӑраҫине вырнаҫмарӗ.
. Анне мана сухал хырма вӗрентрӗ.
. Арканнӑ машинӑн кантӑк ванчӗкӗ ҫинче «Туй» тесе ҫирнӑ.
. Иксӗмӗрӗн канмалли пӲлӗмре икӗ сасӑ. Темшӗн шаккатӑп.
. Куҫ кӗски мана куҫ хӗсрӗ.
. Каҫарсам, салтак, атӑ мӑшӑрпа кӑна сутатпӑр.
. Тухтӑр ҫинна ҫӑлать. Ҫинни Турра тав тӑвать.
. Ют ҫин - Юлташ - Чи ҫивӑх тус - Савни - Ют ҫин.
Геронтологсем каланӑ тӑрӑх пурнӑҫ пахалӑхне апат та витӗм кӳрет. Паллашар-ха вӗсемпе. Списока уйрӑмах усӑллинчен тытӑнар.
1. Хура ҫырла. Вӑл антоцианидинпа чи пуян ҫимӗҫ. Антиоксидантсенчен вӑл чи вӑйли. Ку ҫырла куҫ курассине лайӑхлатать кӑна мар, организмӑн нумай функцине ырӑ витӗм кӳрсе ватӑлассинчен сыхлама пулӑшать. Хура ҫырла Паркинсон, Альцгеймер чирӗсенчен сыхлать. Вӑл юн тымарӗсене ҫирӗплетет, юнри сахӑр шайне чакарать.
2. Помидор. Хальхи вӑхӑтри чи вӑйлӑ антиоксидантсенчен тепри – ликопенӗ Помидорта вара ҫав япала пуринчен нумай.
-7.7 °C
