Электронлă вулавăш

Ахах-мерчен акса, илемлĕн

Çут Мускавран тухать хĕвелĕм.

Савнăçпала ĕнтĕ çĕр сачĕ

Янăратса юрласа ячĕ.

Ай, ирĕ, ирĕ, çурхи ирĕ! —

Янравлă, уçă, çутă, ирĕк!

Çунат çапать хаваслă шăнкăрч,

Юрлать çăл шывĕ шăнкăр-шăнкăр.

Улмуççисем сурпан сыраççĕ,

Çĕмĕрчĕсем кĕмĕл çакаççĕ.

Çилсем вăштăр-вăштăр вĕреççĕ,

Пыл хурчĕсем сĕр-сĕр сĕрлеççĕ.

Хĕрлĕ çеçке шăлан çурать ав,

Чăпар куккук сиксе автать шав.

Çук-мĕн, сад мар çеçкене ларнă,

Çук, шăлан мар, куккук та мар-мĕн.

Ăна республикăм-çке манăн

Çеçке çурать çапла шăланăн.

Çук-çке, ăна ман çамрăк чунăм

Юрлать, автать çапла куккукăн.

Ахах-мерчен акса, илемлĕн

Çут Мускавран тухать хĕвелĕм.

Кăштах канар. Эп ывăнтам, тăванăм.

Каллех пăрланнă пирĕн йĕлтĕрсем.

Эпир паян ларса канма та маннă,

Эпир паян — Январь чечекĕсем!

Мускав таврашĕ — Хурăнлах, çăкалăх.

Ват чăрăшсем пĕркеннĕ тĕтрепе.

Ăçтан пĕлен,

Çак кун, тен, юлĕ асăнмалăх,

Тĕл пулусем иртсен

Çурхи ачаш çил пек, шыв хумĕ пек...

Ик мăшăр йĕр —

Пирĕн йĕрсем — çухалĕç.

Çурхи кунсем шăнкăртатсан.

Çак вырăнта ун чух

Сана такам ачашшăн калĕ:

«Кĕтне ачи çинчен мансам,

Мана кăштах саван пулсан...»

Вăл вăхăтра эп

Питĕ тунсăхлăп, тăванăм,

Кĕтне çинче сана аса илсе.

Вара эп юрлăп:

«Вăл мана нихçан та манмĕ,

Нихçан та ютшăнмĕç

Юратнă чĕресем...»

Вăрман — ем-ешĕл тумлă тинĕс,

Ма хумханан, мĕн шухăшлан?

Туму çинче — вылять çĕр пин тĕс,

Чĕлхӳ çинче — пин юрă сан.

Чăн улăпсем пек, юнашаррăн

Çĕкленнĕ юмансем парка.

Эс калăн, салтакла патваррăн

Вĕсем строя-шим тăнă кар?

Раççей вăрманĕ! Эс ахаль-и

Сывлатăн ассăн хушăран?

Хул-çурăму сурать сан халĕ, —

Пит сусăр юлтăн вăрçăран.

Етре е бомба уламан-и

Кунта çурас пек хăлхана:

Вут-çулăм, тĕтĕм явăнман-и

Кĕл хупламан-и тăпрана!

Е йывăç юлнă пĕр туратсăр,

Урасăр-алăсăр çынла;

Е кăмрăкланнă тайăлмасăр,

Е ӳкнĕ паттăр салтакла.

Фашист эшкерĕ пит алхаснă,

Йăлт пĕтерсе тăкас тесе,

Вăл шелсĕр вилĕм вучĕ янă

Ем-ешĕл тумлă кĕтесе.

Халь кам-ши шутласа кăларĕ

Мĕн чул юман çухалнине?

Чĕр вулăрах тупатпăр мар-и

Паян та тимĕр ларнине!

...Яш-кĕрĕм евĕр, юнашаррăн

Ӳсеççĕ ешĕл йывăçсем.

Утаççĕ пек стройпа патваррăн

Малалла

Сивĕ çил юра хаяррăн

Каллĕ-маллĕ тустарать.

Фашистсен арканнă çарĕ

Такăнса ӳксе тарать.

Хĕл каçмашкăн ăшă вырăн

Мускавра шыракансем

Ĕнктĕркеççĕ. Выçă хырăм...

Кӳтнĕ алă-урасем...

Саврăнса пăхми танккаççĕ.

Вилнисем мĕн чухлĕ-ши!..

Ак сире — совет Кавказĕ!

Ак сире — Мускав ăшши!

Çул çинче

Ирхине. Хĕвел тухса сарăлсанах çичçĕр çитмĕл тĕcлĕ çеçке-çулçă çинче симĕссен-кăваккăн, хаклă ахах-мерчен пĕрчисем пек ялтăртатса курăнакан сывлăш шăрçисем куçсене ачашлаççĕ. Хĕвел тухнипе пĕрлех чечексем те хăйсен куçĕсене ытларах чарса савăнăçлăн пăхма тытăнаççĕ. Сатри вĕçен кайăксен концерчĕ уççăн та илемлĕрех янăрама тытăнать, кӳлĕ хĕрринче карăш картлатни, вăрман хĕрринче куккук куклани, ял енче автансем шарлатса авăтни, аслă улăха шăрçа пек сапаланса тухакан кĕтӳри выльăх сассисем тата ытти пĕтĕм чĕрчун сассипе пĕрлешсе пĕр сасă пулса кайнипе, темле симфониллĕ сумлă кĕвĕ янăранă пек туйăнать. Ку янăрав итлесе тăранма çук канлĕ, хаваслă. Ку сасăсем чĕрене çамрăклантараççĕ, чуна çĕклентереççĕ, пурăнас килтереççĕ пурнăçа. Чĕре паттăрланать. Çакăн пек вăхăтра пĕтĕм çĕршыва ыталас килет вара. Çакăн пек пуçланать çĕнĕ кун.

...Канаш станци чылай аякка, хыçа тăрса юлнă. Поезд сăрта хирĕç хулленрех, васкамасăр, чух хашлатса улăхать. Унăн йышлă кустăрмисем вĕçсĕр вăрăм чугун çулĕ тăрăх илемлĕ кĕвĕ каласа пыраççĕ. Халиччен поезд çине ларман çынна çав кĕвĕ тата илемлĕрех илтĕнет.

Малалла

Эп малтан çуран утатăп

Тӳрĕ, такăр сукмакпа.

Çутă иршĕн савăнатăп,

Киленетĕп улăхпа.

Таврара йăл-йăл кулаççĕ

Сывлăм сыпнă чечексем,

Мана ăшшăн саламлаççĕ

Илĕртӳллĕ куçĕсем.

Кăмăл ырă-çке ытла та,

Улăх тăрăх утнăçем

Кĕвĕлетĕп те юрлатап

Чи илемлĕ юрăсем.

Самантрах çапла тухатăп

Çывăхри шоссе çине,

Эпĕ савăнса пăхатăп —

Çул инçе пире чĕнет.

Çул тӳп-тӳрĕ те çап-çутă,

Икĕ енĕпе — вăрман.

Манăн та, сан аслаçу та

Кун пекки авал курман.

Эп кăштах кĕтсе тăратăп,

Ак автобус та килет!

Чарăнать вăл, эп ларатăп,

Туянатăп пĕр билет.

— Ак кунта сан вырăн, — теççĕ, —

Ларт кунта чăматанна. —

Тăванла кĕтсе илеççĕ

Палламан çынсем мана.

Лартăм, малалла вĕçетпĕр,

Кĕскетсе инçе çула.

Тулă хирĕ, тинĕс евĕр,

Хумханса кăна юлать.

Çутçанталăк илĕм-тилĕм

Çутă иршĕн савăнать.

Малалла

Выçлăх çулне, ытти ачасемпе пĕрле, ман шăллăма та Мускава илсе кайнăччĕ.

Кайсан, пĕр уйăхран, шăллăм кăвак канвертлă çыру ячĕ.

Çыруне хăй аллипех çырнă. Саспаллисене ӳпĕнтерсе çыратчĕ те вăл.

Шăллăм çырма-вулама самаях вĕреннĕччĕ. Хам вĕренсе тухиччен хампа пĕрле шкула икĕ çул çӳрерĕ. Килте те хам пăртак кăтарткалаттăм ăна. Учитлĕ пире иксĕмĕре те «мулатицă» тетчĕ.

«Пурне те салам, — тесе янăччĕ. — Мускавра пурăнатпăр, тум-тир, кĕпе-йĕм пачĕç, пушмак çинчен калуш тăхăнтараççĕ. Майрасем шăлаварсене çĕле пĕлмен — чĕркуççи таран анчах, кĕске çĕленĕ. Анне çĕленĕ йĕмсем пек вăрăм пĕçлĕ мар, — тенĕччĕ.

Апат питĕ тутлă çитереççĕ: кулач, канхвит, шоколад, пĕремĕк параççĕ, сĕтпе какао, чее сахăрласа, булкăпа ĕçтереççĕ», — тенĕччĕ.

«Çăмах яшки çиес килет те ман, Мускавра çăмах тума пĕлмеççĕ», — тесе çыратчĕ.

Тата: «Халь ман пуç ыратать, хăлха кашласа çӳрет. Пĕр усал ача пур. Лçша ятлăскер. Çавă мана тӳрĕ тăнă çĕртех, тĕртсе ярса, чул пĕрене çумне çапăнтарчĕ. Чылай анраса выртрăм. Пуç çурăлнă пулĕ тесе алпа тытса пăхрăм», — тесе çырнăччĕ.

Шăллăм çыруне вуланă чухне:

Малалла

...Ун çинчен мана Ваçлей пичче кулса каласа панăччĕ. Анчах ун чухне вăл япала уншăн пĕр чĕптĕмлĕх те кулă пулман. Мускава çитнĕ çĕре укçи виçĕ пус çеç юлнăскерĕн, çул çинче темиçе усал çăвар: «Ваçил Ванч та Ваçил Ванч» тенипе чĕри чăх чĕри пек пулса кайнăскерĕн, никам çине те этем хăюлăхĕпе пăхма пултарайманскерĕн, вырăсла пĕр çирĕм-вăтăр сăмах çеç пĕлнĕскерĕн, унăн этем кулли мар, пулă кулли те юлман. Вăл пĕтĕмпех çухалса кайнă пулнă: вăхăт иртнĕçемĕн, сехет çине сехет пусса пынăçемĕн ун ăшĕнче чăтма çук йӳçĕ кăмăл тулса пынă.

«Пурнăçăн чи наркăмăшлă тĕшши мана лекрĕ пуль, мана суйласа илчĕ пуль, — шухăшланă Ваçлей пичче. Вокзалран хулана тухнă чухне ун çурăмĕ хыçĕнче, хутаçра, пуртă пулнă та тата пĕр татăк çăкăр пулнă, çумри пурлăх пĕтĕмпех çакăнта. Килте — арăмĕпе тăватă ача. — Темĕн, темĕн, — хăра-хăра шухăшлать Ваçлей пичче. — Йăнăш турăм пуль кунта килсе, ăçта та пулсан хамăр таврарах вырнаçма тăрăшмаллаччĕ. Тен, тен, çывăхрах, Иван Егоров панчех, чăтса пурăнмаллаччĕ...»

Малалла кĕскетĕпĕр. Çакна анчах калама кирлĕ. Ваçлей пичче каялла каяйман — унăн мĕн пулсан та килнĕ çĕрех, Мускавах, юлма тӳрĕ килнĕ. Анчах пĕр вырăнта йăпатмалăх ĕç тупиччен вăл Мускав урамĕсем тăрăх, Мускав таврашĕнче чылайччен хĕсĕнкелесе, аптраса çӳренĕ.

Малалла

Васкавлă пуйăс кĕрлесе

Çитсессĕн Мускава,

Инçе çул хыççăн чĕресем

Хавассăн хускалаç.

Сан кăкăрна хĕвел тулать,

Вăл ырă та вĕри.

Сан умăнта — аслă хула,

Тăван çĕршыв чĕри.

Пин тĕрлĕ сасăпа кĕрлет,

Юрлать хăй юррине.

Эс пĕтем халăхпа пĕрле

Чăматăн çĕр айне.

Эс тытнă пĕчĕк чăматан,

Эс килнĕ ялтанах.

Ниçта лармасăр, чи малтан

Ларатăн метрона.

Сисместĕн эс ун чуппине.

Аван çеç кăкăрта.

Эс Революци площадьне

Çитетен хăвăртах.

Кунта эс каймăн аташса,

Сана мĕншĕн тесен

Кĕтсе илеççĕ ялкăшса

Кремль çăлтăрĕсем.

Каллех, каллех сан кăкăрна

Çапать-çке вĕри хум...

Вĕсем ак тăчĕç сан умна

Паян малтанхи хут.

Вырнаçиччен пĕр-пĕр çĕре

Çак аслă Мускавра

Эс тĕлĕнсе утса çӳрен

Кремль йĕри-тавра.

Утатăн эс. Ыр ĕмĕтре —

Туятăн — чăн телей.

Мухтавлă Хĕрлĕ площадьре

Малалла