Электронлă вулавăш

Илюк мучи мĕн ĕмĕр вĕçленичченех пахча сыхларĕ, йывăç лартрĕ.

— Уйăх пытанман, сар хĕвел тухман,

Пĕр çăвар хыпман, пач ларса канман —

Эс йăмра лартан.

Эс пахчаçă мар, агроном та мар,

Çăкăрпа тăвар паракан ĕç мар...

Ху ĕçне хăвар!

— Тăвăлтан сыхлам, çак çĕре, ачам,

Юлашки сывлам çакăнта тăвам.

Сывă пул, пахчам!..

Çирĕклĕх кӳлли — пур унта пулли,

Пур хăви-хулли.

Ку — Илюк пахчи,

Чăн чăваш тĕнчи.

Çулĕ самаях пулин те пилĕк авмасăр пĕр кун та иртмест Акреппин аппан. Вăй çук тесе нихăçан та «чĕриклетмест» вăл. Пĕрех май кăштăртатать кил хушшинче. Ахальтен мар ĕнтĕ кил-çурчĕ те, пахчи те тирпейлĕ унăн. Ĕçченĕн ĕçĕ куç умĕнче, ял-йыш хисеплет ăна. Çуркунне тĕлне тĕрлĕ пахча çимĕç калчи çитĕнтерет, тухăçĕ те çулсерен савăнтарать. Хăярĕсем! Пĕчĕк сысна çурисем пек выртаççĕ шултраскерсем йăран çинче. Татса пĕтерессĕн туйăнмасть йышлăскерсене. Анчах мĕн тăвăн, пур çав «пулăшакансем» — пахча вăррисем. Çимĕçĕ йĕкел пек пулсанах куç илми сăнать йăрана вĕтĕр-шакăр, пахча çывăх-ĕнчех явкаланса çӳреççĕ чеереххисем. Мĕн чухлĕ тарăхтарман-ши вĕсем кинемее! Çĕпĕр çар округĕнчи ывăлĕ отпуска килсен çеç лăпланаççĕ йĕксĕксем. Кинемей ывăлĕ ахаль-махаль çын мар вĕт. Офицер! Патвар Пантелей хăшне те пулин ярса тытинччĕ...

Çимĕçне вăрланинчен ытла çеçкине хуçни-ватни, таптаса-çĕмĕрсе çӳрени пăшăрхантарать Акреппина. Кашнин пахчинчех çитĕнет ĕнтĕ хăяр, унăн тутлăрах-ши вара? Е шултрашăн ытараймаççĕ-ши? Сăтăрçăсен алли кĕçĕтет пулас пĕччен кинемейĕнне çаратмасан.

Макçăм пек ăста та чее пахча вăрри ялĕпе те çук-тăр. Унăн хăйĕн меслечĕ. Йăран тăрăх йăваланса шултрисене кĕлеткипе тĕрĕслет вăл. Унтан хăярсене хăпăл-хапăл татса хĕве тултарать те — шăвăнать пахчаран. Никам та сисмест пăшатана. «Макçăмăн ĕнси те куçлă», — мухтаççĕ юлташĕсем. Ача-пăча хушшинче пушшех сисĕнет ку: хăшĕ-пĕри, асли вырăнне хунăн, лăпкăн, асăрхануллăн сăмах хушать ăна. Ахальтен мар пуçтахсенчен ытларахăшĕ «ухутана» унпа çеç каясшăн. Ăнăçăва та пĕрле паллă тăваççĕ вĕсем. Пĕр-пĕр улах вырăна пуçтарăнаççĕ те хăяр çине тăвар сапса хура çăкăрпа «авăртаççĕ» кăна. Унашкал тутлă апат урăх çук тейĕн шăпăрлансемшĕн. Шыв ĕçмелли савăтне те хăяртан ăсталаççĕ: хăвăллатаççĕ те — стакан хатĕр. Эх, вăй хушăннăнах туйăнать хăяр сĕткенĕллĕ шыв тутансан!

Малалла

Çуркунне тапса çитрĕ. Пахчара ĕç пуçланчĕ. Эпĕ те пуç çĕклемесĕр тенĕ пек йăрансем туса тĕрмешетĕп. Пĕчченех. Кампа ĕçлес-ха манăн? Упăшка? Вăл-и? Вăл пахчара ĕçлеме юратмасть. Тутлă çиме кăмăллать, йӳçĕ ĕçме юратать. Çынсен арçыннисем кунĕпе анкартинче ĕçлеççĕ. Арăмĕсем хатĕр йăрансем çине хăяр, кишĕр, çарăк акаççĕ. Эх, мĕнешкел ырă кураççĕ çынсен арăмĕсем.

Мĕн тăвас-ха халь тин? Телее сутăн илме çук-çке. Камăн мĕнле шăпа. Хăшĕ ырă курать, хăшĕ нуша тӳсет. Чун ыратать. Тарăхнипе ĕç те малалла каймасть. Мĕн тумалла? Капла мĕнле пурăнмалла? Мĕншĕн манăн пĕччен асапланмалла? Ĕçлес мар тетĕн — чун чăтмасть. Çынран намăс. Ял кулли пулас килмест вĕт. Пахчана хуратса хăвармаллах.

Пуçларăм пуç тавра çавăрттарма. Упăшкана çур литр шурă эрехе çĕклесе кăтартрăм та — чăшт! тухса сирпĕнтĕм. Ман хыççăн чупать:

— Тавай! Ярса пар! Тавай, халех пар! — тет. — Вилеп мухмăрла!

Эп те ухмах мар:

— Ав, сарайĕнчен кĕреçе кайса ил! — терĕм. Çав вăхăтра кĕленчене пахча вĕçне, çĕр айне, пытарса хутăм.

Кĕреçе кайса илчĕ, мана куçран тимлесех пăхать.

— Ну, кайса илтĕм. Халь пар ĕнтĕ, — тет.

Малалла

Пахчара ĕçлеттĕм çăвĕпе,

Çимĕç ӳстересшĕн тăрăшаттăм,

Шуçăмлах каяттăм та ирпе,

Çăлтăрсем тухсан тин таврăнаттăм.

Çу иртсен, çитсессĕн кĕркунне

Тухăç илтĕм пуçтарса ыт-çитлĕн.

Кам пĕлет мĕн чул тар тăкнине?

Çук, ӳсмест пĕр çимĕç те хăй тĕллĕн.

Кĕвĕç чунлă кӳршĕсем вара

Манăн пахчаран тухма пĕлмерĕç.

— Пăхăр-ха, ун çĕрĕ пахарах!

Ăнăçлă пахчаçă çав вăл! — терĕç.