Электронлă вулавăш

Метисăн çĕççи темĕнле хытă япала çине пырса çапăнчĕ.

— Эхе! — терĕ вăл.

— Мĕн унта? — тесе ыйтрĕ юлташĕ.

— Çурри çĕрнĕ хăма... Çук, пĕчĕк арча пулмалла. Кил-ха кунта, ăна туртса кăларма пулăш. Пăхар-ха, мĕн шуйттан тума вăл кунта ларать. Тăхта, кирлĕ мар, — эпĕ ăна çапса шăтартăм.

Вăл аллине ещĕк ăшне чикрĕ те каялла туртса кăларчĕ.

— Итле-ха, унта укçа вĕт! — терĕ вăл.

Вĕсем иккĕшĕ те пĕр ывăç укçана пăхма пĕкĕрĕлчĕç. Укçисем ылтăн укçасем. Ачасем çӳлте çапкаланчăксем пекех тĕлĕнсе хытса кайрĕç, вĕсем пекех питĕ хавасланчĕç.

Индеец юлташĕ çапла каларĕ:

— Кунта вăхăт ирттерсе тăмалли çук. Часрах ĕçе тытăнмалла. Эпĕ халĕ анчах çавăнта кĕтесре, курăк ăшĕнче, кăмакан леш енче, тутăхса ларнă кивĕ кирка куртăм.

Вăл чупса кайрĕ те ачасем хăварнă хатĕрсене илсе килчĕ. Джо индеец киркана тытрĕ, хăй ăссĕн темĕн мăкăртатса илчĕ те ĕçе пикенчĕ.

Часах арчана туртса кăларчĕç. Вăл пысăках мар. Пĕтĕмпех тимĕрпе тыттарса лартнăскер, тахçан ĕлек вăл пите çирĕп пулнă пулмалла.

Çапкаланчăксем темиçе минут хушши питĕ хавасланса, нимĕн чĕнмесĕр пуянлăха пăхса тăчĕç.

— Тусăм, кунта темиçе пин доллар, — терĕ индеец.

— Çак вырăнсенче пĕр çулхине Мэррел шайкки ĕçлесе çӳренĕ, теççĕ, — терĕ ачасем палламан çын.

— Пĕлетĕп, — терĕ Джо индеец. — Вĕсем пытарса хунă пек туйăнать те.

— Халĕ ĕнтĕ леш ĕçне муталанса хăтланма та кирлĕ мар.

Метис салхуллăн пăхма пуçларĕ.

— Эсĕ мана пĕлместĕн, — терĕ вăл. Ĕçĕ çинчен те эсĕ пурне те пĕлместĕн. Унта çаратасси хаклă мар, хирĕç тавăрасси — ака мĕн. — Унăн куçĕсенче усал вут-çулам ялкăшса илчĕ. — Мана санран пулăшу кирлĕ пулать... Çав ĕçе пĕтерсенех Техасалла. Киле хăвăн Ненçи патне, хăвăн сысна çурисем патне кай та манран хыпарсем пырассине кĕт,

— Юрĕ, эсĕ калашле пултăр. Кунпала мĕн тăвăпăр-ха? Каллех алтса чикетпĕр-и?

— Ара. (Çӳлте темĕн пекех хавасланса хĕпĕртеççĕ.)

— Çук, аслă асаттесене асăнсах тупа тăватăп, çук, алтса чикместпĕр. (Çӳлте шутсăрах хурланса каяççĕ.) Эпĕ манса кайнă: кирка çинче чĕрĕ тăпра пулнăччĕ вĕт-ха. (Ачасем сехрисем хăпнипе чутах анăраса кайман.) Çав кирка ăçтан килсе лекнĕ-ха çакăнта? Ăçтан лекнĕ ун çине чĕрĕ тăпра? Мĕнле çынсем илсе килнĕ кунта вĕсене, ăçта кайса кĕнĕ çав çынсем? Илтрĕн-и эсĕ мĕн те пулин? Куртăн-и эсĕ кама та пулин? Кам та пулин килсе çĕре алтнине курса укçана кăларса каймашкăн каялла алтса чикмелле-и? Çук, ун пек пулас çук, пулас çук! Эпир укçана хамăр пата шăтăка куçаратпăр.

— Тĕрĕс, тĕрĕс. Эпĕ ун çинчен шухăшламан та. Хăш шăтăкне? Пĕрремĕш номерне-и?

— Çук, иккĕмĕш номерне, хĕрес айĕнчине. Пĕрремĕшĕ юравлă мар, вăл ытла та куç умĕнче.

— Юрĕ. Тĕттĕмленет ĕнтĕ, часах тухса кайма пулать. Джо индеец ура çине тăчĕ, пĕр чӳречи патне утса пычĕ, унтан теприн патне, шикленмелли-мĕн çук-ши тесе хуллен пăхкаларĕ.

— Кам илсе килме пултарнă-ши кунта çак киркăпа кĕреçене? — ыйтрĕ вăл. — Мĕнле шухăшлатăн эсĕ, вĕсем çавăнта çӳлте пытанса ларман-ши?

Ачасен пĕтĕм сывлăшĕ тăвăрланса килчĕ. Джо индеец аллине çĕçĕ çине хучĕ, пĕр минут хушши шухăшласа тăчĕ те унтан пусма патнелле утма пуçларĕ. Ачасем чăлан çинчен аса илчĕç, анчах вĕсен вырăнтан тапранма та хал çитмерĕ. Урасене йывăррăн пусса хăпарнипе пусма картлашкисем нăчăртатма пуçларĕç.

Ачасем, пĕтĕмпех сехри хăлнипс, мĕн пулать-килет тесе, пĕтĕм халне пуçтарса чăланалла вĕçтерме тăчĕç, сасартăк, хăмасем шăтăр-шатăр хуçăлса кайрĕç те, Джо индеец хуçăк пусма юлашкисемпе пĕрле çĕре персе ӳкрĕ. Вăл хытă ятлаçса илчĕ те ура çине сиксе тăчĕ, унăн юлташĕ çапла каларĕ:

— Мĕн тума хăпармалла пулчĕ-ха? Лараççĕ пулсан, ларччăрах, — пирĕн мĕн ĕç? Вĕсем, кунта сиксе анса, вилме шутлаççĕ пулсан, кам вĕсене кансĕрлес пур. Пĕр вунпилĕк минутран йăлтах тĕттĕм пулать. Ун чухне пирĕн хыççăн хăвалас теççĕ пулсан, хăвалаччăрах, — эпĕ унпа та килĕшетĕп. Манăн хамăн шухăш çакнашкал: çакăнта киркăпа кĕреçе илсе килнĕ çынсем пире курчĕç пулсан, вĕсем эпир шуйттансем е усалсем, е тата мĕн те пулин çавăн йышшискерсем тесе шутларĕç пулĕ. Вĕсем халĕ тараççĕ тесе тавлашатăп эпĕ.

Джо пăртак мăкăртатрĕ, унтан юлташĕпе килĕшрĕ: кун çути юлашкипе усă курса, вăхăта ирттерсе тăмасăр, çула кайма пуçтарăнас пулать, терĕ. Тĕттĕмленсе кайсан, вĕсем çурт ăшĕнчен йăпшăнса тухрĕç те, хаклă арчана çĕклесе, шыв хĕрринелле утрĕç.

Томпала Гек хăранипе вăйсăрланса кайрĕç, анчах вĕсен ăшчиккисенче питех те çăмăллăн туйăнчĕ. Вĕсем тăчĕç те пĕрене хушшисемпе çавсем хыççăн нумайччен пăхрĕç. Вĕсем хыççăн каймалла-и? Ниепле те каяс çук. Мăйĕсене хуçмасăр çĕр çине чиперех анса, урăх çулпа хулана, ту çинелле кайни те питĕ аван ĕнтĕ. Çул çинче вĕсем сахал сăмахларĕç, йăнăш туса пăрахнăшăн хăйсене хăйсем шутсăрах кураймарĕç: мĕн тума илсе пымалла пулнă-ха вĕсен çавăнта киркăна кереçипе? Вĕсем пулас мар пулсан, Джо индеец хăй шикленесси çинчен те шухăшлас çукчĕ. «Хирĕç тавăрас» ĕçе тăвиччен вăл хăйĕн кĕмĕлне ылтăнĕпе пĕрле çĕре алтса чикетчĕ, унтан вара каялла илме килетчĕ те ырлăхĕ çухалнине куратчĕ. Вĕсем киркăпа кĕреçе илсе пынăшăн ытла та тарăхмалла-çке. Испанец каллех хулана пырса тухсан, хăй тавăрма шухăшланине ĕçе кĕртме май шыранă чухне, ăна яланах хыçран астуса çӳремелле. Тен, апла вĕсен çав хайхи «иккĕмĕш номер» ăçтине те пĕлме май килĕ. Сасартăк Томăн пуçне çакăн пек хăрушă шухăш вырса кĕнĕ:

— Хирĕç тавăрасси! Итле-ха, Гек, тен, вăл пире тавăрасшăн пулсан?

— Ох, ан кала! — терĕ Гек, хăранипе хытсах кайса.

Вĕсем çавăн çинчен нумай сăмахларĕç, хулана çитичченех вĕсем иккĕшĕ пĕр шухăшлă пулса çапла шутласа хучĕç: метис вăл кама та пулин урăх çынна та асра тытма пултарнă, мĕншĕн тесен пĕр Том çеç ăна хирĕç судра тухса каланă.

Пĕччен кăна шикленсе пурăнасси çинчен шухăшласа илсен, çак шухăш Тома сахал йăпатрĕ. Компанипе пĕрле тата авантарах пулĕччĕ, тесе шухăшларĕ вăл.

27-мĕш сыпăк. Чĕтре-чĕтре хыçран сыхласа çӳрени

Çав кун курса пăхнă мыскарасем Тома çĕр каçипех аптратнă. Унăн тĕлĕкĕсем те асапланмалласкерсем пулнă. Тăватă хутчен вал аллине хайхи пуянлăх патнелле тăснă, анчах тăватă хутчен те вăл вăранса чăннине туйса илсенех, çав пуянлăх таçталла çухалнă.

Ир еннелле, вырăнĕ çинче выртса, пулни-иртнисене тĕпĕ-йĕрĕпе астуса илнĕ чухне, Том акă мĕн асăрхарĕ: çавсем темĕнле лайăх палăрман пек, инçетре пек, пурте урăх тĕнчере е тахçан ĕлĕкех пулнă пек туйăнчĕ. Унăн пуçне çакăн пек шухăш пырса кĕчĕ: тен, çав тĕлĕкре çеç пулнă пулĕ, терĕ вăл. Ун пек пулма пултарасси пĕр япаларан палăрчĕ: унта ытла та нумай ылтăн-çке, унашкал нумай ылтăн тĕлĕкре кăла пулма пултарать. Том нихçан та пĕр тăрукăн аллă доллар та курман-ха; пуян мар çемьесенче пурăнакан ытти арçын ачасем пек, вăл та çапла шухăшлать: «Çĕрсем» тата «пинсем» çинчен калаçнисем çеç, чăннипе илсен, тĕнчере ун пек пысăк укçасем пулмаççĕ те». Кам та пулин çакăн пек пысăк хисеп таса укçа тытма пултарни çинчен Том пĕр минутлăха та шухăшламарĕ. Пытарнă укçасем çинчен вăл мĕн шухăшланине тĕпчесе пăхсан, акă мĕн палăрчĕ: пытарса хунă укçа шутĕнче пĕр ывăç пăхăр укçа тата пĕр купа урăх темĕнле укçа — нихçан пырса тивмелле мар, тĕтреллĕн çеç курăнакан асамлă укçа купи. Анчах вăл мĕн чухлĕ нумайтарах шухăшларĕ, çавăн чухлех хăй курса çӳренĕ япаласем те унăн тăнпуçĕнче тĕпĕ-йĕрĕпех палăрса пычĕç, юлашкинчен вăл каллех çапла шутлама пуçларĕ: пурте чăнласах тĕлĕкре пулман пулĕ, терĕ. Çакă тĕрĕс-и, тĕрĕс мар-и, — ăна пĕлмеллех. Вăл васкаса ирхи апат çирĕ те Гека шырама тухса утрĕ.

Гек баркăн шкафучĕ¹ çинче урисене шывалла усса ларать, унăн сăнĕ-пичĕ питех те салху. Том Гекран ыйтса хăтланас мар, терĕ. Гек хăех ĕнерхи çинчен калаçма пуçлатăр. Калаçма пуçласа ямасть пулсан, вара Том çавсене пурне те тĕлĕкре курнă пулать.

— Сывă-и, Гек?

Пĕр хушă вĕсем нимĕн те шарламарĕç.

— Эх, Том, эпир киркипе кĕреçине йывăç айне хăварнă пулсан, укçа пирĕн алăра пулатчĕ. Шутсăрах тарăхмалла мар-и-ха, э?

— Апла, эппин, вăл тĕлĕк пулман, тĕлĕк пулман. Ман шутпа, çавă тĕлĕкре пулнă пулсан, лайăхрахчĕ те пулĕ. Чăнах та, лайăхрахчĕ пулĕ!

— Мĕнле тĕлĕк тата?

— Эпĕ ĕнерхи çинченех калатăп. Çав пĕтем историе тĕлĕкре тĕллĕнтĕм пулĕ тесе шухăшлама пуçланăччĕ ĕнтĕ эпĕ.

— Тĕлĕкре! Ун айĕнче пусма хуçăлса анман пулсан, кăтартатчĕ вăл сана тĕлĕк мĕнлине. Эпĕ те çĕрĕпех тĕлĕк курса выртрăм, леш куçĕ çине пластырь çыпăçтарнă эсрел испанецĕ çĕрĕпех ман хыççăн хăваласа çӳрерĕ, — çĕр айнех анса каймалла пултăрччĕ унăн.

— Çук, унăн анса кайма кирлĕ мар. Пирĕн, ăна шыраса тупса, вăл укçисене ăçта пытарса хунине йĕрлесе пĕлмелле.

— Нихăçан та тупас çук ăна эпир. Ун пек телей пĕрре çеç пулать: вĕçертсе ятăн-тăк — пĕтрĕ вара. Пăчланчĕ. Пĕлетĕн-и: çав усал метиса тĕл пулма пултарасси çинчен шухăшласанах, эпĕ сивĕ тытнă пекех чĕтреме пуçлатăп.

— Эпĕ те чĕтретĕп, Гек. Çапах манăн, ăна курса, вĕсен çав иккĕмĕш номерĕ ăçтине йĕрлесе пĕлес килет.

— Иккĕмĕш номер? Ия, ия. Эпĕ ун çинчен шухăшланăччĕ-ха. Анчах нимĕн те шухăшласа пĕлеймерĕм. Сан шутпала, вăл мĕн?

— Пĕлместĕп. Темĕн питех паллă марскер ĕнтĕ. Итле-ха, Гек, вăл кил-çурт номерĕ мар-ши?

— Мĕн пуплетĕн, Том! Паллах, вăл мар. Пирĕн хулара çуртсем çинче нимĕнле номер тавраш та çук вĕт-ха.

— Тĕрĕс, тĕрĕс, шухăшласа пăхма пар-ха мана. Пĕлетĕн-и? Вăл пӳлĕм номерĕ пулĕ, тен... пĕр-пĕр тавернăри² номер мар-ши?

— Вăт япала! Пирĕн таверна иккĕ çеç вĕт-ха, çавăнпа та ăна тĕрĕслесе тухма та йывăрах мар.

— Тăхтаса тăр-ха çакăнта, Гек. Эпĕ часах çаврăнса килетĕп.

Том часах курăнми пулнă. Вăл урамсенче Гекпа пĕрле çӳресшĕн пулмарĕ. Вăл пĕр çур сехетренех каялла çаврăнса килчĕ.

Вăл малтан кĕрсе тухнă лайăхрах тавернинче иккĕмĕш номере тахçантанпах пĕр çамрăк защитник йышăнса пурăннă. Начартарах тавернинче иккĕмĕш номерĕ темле вăрттăнла йышшискер пулнă. Хуçа ывăлĕ Тома: çав номер яланах питĕрĕнсе тăрать, унта никам кĕрекен те, унтан тухакан та çук, çĕрлехи вăхăтра çеç тухса çӳреççĕ, тенĕ. Вăл мĕн сăлтавпа çавăн пек тĕлĕнмелле хăтланнисене пĕлмен, мĕншĕн тесен хăй питех те пĕлесшĕн тăрăшаканскер пулман, çавăнпа нумай шухăшласа тăмасăрах вăл иккĕмĕш номертен шуйттансем тухаççĕ, тенĕ. Иртнĕ каç та унта хăй çути пуррине асăрханă иккен вăл.

— Акă мĕн пĕлсе килтĕм эпĕ, Гек. Çав пире кирлĕ иккĕмĕш номерех пулĕ тесе шутлатăп.

— Çаплах пулĕ, Том. Мĕн тăвас-ха пирĕн?

— Тăхта, шухăшласа пăхам.

Том нумайччен шухăшларĕ. Юлашкинчен вăл çапла каларĕ:

— Акă мĕн тумалла. Çав номерĕн хыçалти алăкĕ тавернăпа кивĕ кирпĕч склачĕ хушшинчи пĕчĕк тăкăрлăкалла тухать. Эсĕ нумайтарах çăра уççи тупса хатĕрлеме тăрăш, эпĕ мăнакканне пур уççисене те илетĕп, вара пирвайхи тĕттĕм каçах çав алăка уçма хăтланса пăхăпăр. Джо индеец хулана килсе тухсан, эсĕ ăна хыçран астуса çӳреме ан ман, — астăватăн вĕт, вăл çапла каларĕ: «Тавăрмашкăн халĕ вăхăт лайăх-и е лайăх мар-и, çавна пăхма пыратăп, — терĕ. Ăна курсанах, ун хыççăн кай, вăл иккĕмĕш номера пырса кĕмест пулсан, вара эпир чухласа пĕлеймерĕмĕр пулать.

— Турăçăм!.. Епле-ха ун хыççăн пĕччен кайăп?

— Ара, вăл çĕрле вĕт. Вăл, тен, сана курас та çук пулĕ, курсассăн та нимĕн те шухăшлас çук.

— Тĕттĕм каç пулсан, каятăп та пулĕ.. Пĕлместĕп, пĕлместĕп... Хăтланса пăхам-ха...

— Питех тĕттĕм пулать пулсан, эпĕ те унăн хыççăн каятăп, Гек. Ахаллĕн, тен, вăл тавăрма шухăшласа хуни май килменнине курĕ те вара кунта укçа патне персе те çитĕ.

— Тĕрĕс, Том, тĕрĕс! Эпĕ ăна хыçран сыхласа çӳрĕп, чăнах та сыхласа çӳрĕп.

— Вăт ку аван! Асту, йăнăш-мĕн ан тунă пул, Гек. Эпĕ ĕнтĕ улталанмалла тăвас çук, шансах тăр.

28-мĕш сыпăк. Джо индеец шăтăкĕнче

Çав каçхине Томпа Гек хăрушă ĕç турĕç. Тăхăр сехетчен вĕсем таверна таврашĕнче сĕтĕрĕнсе çӳрерĕç. Пĕри пырса кĕмелли алăкне, тепри тăкăрлăкалла тухакан алăкне сыхларĕ. Тăкăрлăкалла никам та пыракан пулмарĕ: испанец пек çын пĕрре те тавернăна кĕмерĕ, унтан та тухмарĕ.

Çĕрле уяр пулас пек туйăнчĕ. Том вара тусĕпе çапла каварлашса килне кайрĕ: çĕрле тата тĕттĕмрех пулсан, Гекăн чӳрече патне пырса кушакла макăрмалла, вара Том чӳрече витĕр тухать те, вĕсем пĕрле çăра уççисене юраттарса пăхма каяççĕ. Анчах тулта ĕлĕкхи пекех çутă тăчĕ, вуникĕ сехет çитнĕ тĕлелле Гек хăй сыхласа тăнă вырăна пăрахрĕ те пушă сахăр пички ăшне çывăрма кайрĕ.

Ытларикун ачасен каллех телей пулмарĕ. Юнкун татах. Кĕçнерникун вара тĕттĕм пуласса туйăнчĕ. Том, мăнаккăшĕн кивĕ шăвăç хунарне тата пысăк алшăллине илсе, килтен вăхăтра тухса тарчĕ, алшăллине вăл, кирлĕ пулсан, хунара хупласа лартмашкăн илчĕ. Хунарне вăл Гек çывăрса пурăнакан пичке ăшне пытарчĕ, вара иккĕшĕ те сыхлама кайрĕç. Çур çĕр çитесси пĕр сехет юлнă чухне тавернăна хупрĕç те хăй çунине сӳнтерчĕç (çак вăхăтра вăл пĕр-пĕччен çунакан хăй çутиччĕ). Нимĕнле испанец та курăнмарĕ. Тăкăрлăкалла никам кĕрекен те, тухакан та пулмарĕ. Сыхласа тăмалли май çитсе пычĕ. Çĕрĕ сĕм-тĕттĕм, сайра хутра аслати инçетре авăта-авăта илни çеç шăплăха пăсать.

Том хăйĕн хунарне туртса кăларчĕ, ăна пичке ăшĕнче çутса ячĕ те алшăллипе хытă туртса чĕркесе лартрĕ. Хăюллă ачасем иккĕшĕ те тĕттĕмре таверна патнелле йăпшăнса утрĕç. Гек хурала тăчĕ, Томĕ хыпашласа тăкăрлăкалла кĕрсе кайрĕ. Унтан пăшăрханса кĕтсе тăмалли вăхăт килсе çитрĕ. Гека çав тери йывăр пек туйăнса кайрĕ, ăна сăрт пусса лартнă пекех пулчĕ. Тĕттĕмре çутă курăнса кайинччĕ теме пуçларĕ вăл. Чăнах та, çутă курăнсан, вăл хăраса ӳкетчĕ ĕнтĕ. Анчах та ку Том хальхи вăхăтра чĕрĕ пулнине пĕлтеретчĕ.

Том кайса çухалнăранпа темиçе сехет те иртне пек туйăнче.

— Паллах, вăл анăраса кайнă ĕнтĕ. Тен, вăл вилнĕ те-и? Пăшăрханса, сехри хăпнипе унăн чĕри те çурăлса кайнă пулĕ, тен?

Пăшăрханса кайнă Гек тăкăрлăк патнелле çывхарнă-çемĕн çывхарсах пычĕ. Вăл хăйне хăй темĕн те пĕр пулассипе хăратрĕ, кашни минутрах темĕнле инкек пулĕ те, юлашки сывлăша та туртса илĕ тесе кĕтсе тăчĕ. Унтан туртса илмелли те нумаях юлман: вăл аран çеç сывлакалать, унăн чĕрийĕ те çав тери хытă тапать, вăл татăкăн-татăкăн çурăлса каяссăнах туйăнать.

Сасартăк çутă йăлкăшса илчĕ те Гек çумĕпе Том вĕçтерсе иртсе кайрĕ.

— Тар! Хăтăл! — терĕ вăл.

Тепĕр хут калама кирлĕ те пулмарĕ. Пирвайхи сăмахах çителĕклĕ пулчĕ. Çав сăмаха Том иккĕмĕш хут каличчен Гек сехетре вăтăр е херĕх миля тумалли хăвăртлăхпа вĕçтере пачĕ. Ачасем пĕрре те чарăнса тăмарĕç. Хула айлăмĕнчи выльăх пусмалли пăрахăç лупас патне çитичченех чупрĕç. Вĕсем аслăк айне кĕрсе пытанма та ĕлкĕрейменччĕ, аслати авăтса çумăр çума тапратрĕ. Пăртак сывлăш çавăрса илсенех, Том калама тытăнчĕ:

— Ох, Гек, хăрушă пулчĕ-çке! Эпĕ икĕ уçă юраттарма хăтланса пăхрăм, епле те пулин хуллентерех хăтланасшăн хам, анчах уççисем çав тери шăкăртаттарма пуçларĕç, эпĕ хăранипе аран çеç сывласа тăтăм. Çăра ăшĕнче ниепле те çаврăнасшăн мар вĕсем. Сасартăк эпĕ хам мĕн тунине хам та сисмесĕрех хăлăпран ярса илетĕп те, алăк яри уçăлать каять. Алăкне питĕрмен-мĕн. Эпĕ унта чупса кĕретĕп, хунара хупланă алшăллие илсе пăрахатăп та...

— Мĕн?.. Мĕн куртăн вара эсĕ, Том?