Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çук, вилмест нихçан чĕрери юрату.

Вăй-хăват çуратать пурнăçра сан яту.

Вăл тумхахлă куна çĕнтерме хал парать,

Чун çунатлăн вĕçсе тӳпене хăпарать.

Пурнăçра вăл пулсан — иртет ĕмĕр кал-кал.

Мĕн чухлĕ юратан — çавăн чухлĕ сахал.

Çынна мулшăн туман — çыншăн тунă мула.

Юрату та çавах — чĕрчунпа тан пулать.

Хăш чухне ăссăрла хăтланатпăр пулсан,

Чăнлăхран пăрăнса куç хупса утайсан

Чĕрери юрату ӳкĕнме сăлтав мар,

Юрату та яваплăх — ялан юнашар.

Тин çеç çунă шур юр евĕр

Уçса пăхма çук куçа.

Таврана илем кӳретĕр

Ӳсĕртетĕр ман пуçа.

Татма çылăх, тĕкĕнместĕп,

Кĕмĕл лантăшсем сире.

Савăнса иртсе çӳретĕп —

Тав çурхи хитре ире!

Кунсерен савăнтараççĕ

Кĕмĕл лантăшсем пире.

Юр юрлаççĕ, саламлаççĕ

Шăпчăксем хитре ире.

Пĕртен-пĕр юратнă, кăлкан çӳçлĕ хĕрĕ вилĕмпе кĕрешме пуçланăранпа çур çул та çитет пуль. Çак хушăра пăрчăкан пек вăр-вар, таврара çук сатур Униççе вăхăтсăр ватăлса пĕкĕрĕлсех ларчĕ. Хуйхă сывлăхне самай хавшатрĕ. Çапах та парăнмасть вăл, вăйне çитерсе упăшкине те, Лидăн ашшĕне, хавхалантарма тăрăшать. Веçех майлашăнасса, йĕркеллĕ пуласса ĕнентерет.

Икĕ ача çуратса çитĕнтерчĕç Пуяновсем. Тирпейлĕ пурăнчĕç. Хуçалăхĕ те çирĕп. Кашни куна хĕвелпе пĕрле пуçлакансен урăхла пулма та пултараймасть. Ашшĕсем те, аслашшĕ-мăн аслашшĕсем те ĕçченлĕхĕпе палăрса тăнă. Вăрман çумĕнчех вырнаçнă ялĕ пуян, мăнаçлă. Чăн пуянлăхĕ — вăрман. Пурте ун хуçалăхĕнче тăрăшаççĕ, выльăх-чĕрлĕх усраççĕ. Арçынсем сунара çӳреççĕ, услам ĕçĕпе аппаланаççĕ, вĕлле хурчĕсем тытаççĕ. Утар тытма çăмăл кунта. Вăрман ĕçчене хисеплет. Тăрăшакана ал парать темелле. Вĕтĕр-шакăр ачисене арăмĕсем ӳстереççĕ. Вăрманта кашни хĕрарăмăн хăйĕн çырла-кăмпа вырăнĕ пур. Ӳркенментереххисем сиплĕ курăксем пуçтарса, çырла типĕтсе пасара сутма тухаççĕ. Униççе Пуянова шăп çав йышшисенчен пĕри. Алли-ури ылтăн çеç мар, питĕ ăслă, пысăк тавракурăмлă, пултаруллă арăм вăл. Курăксен усăлăхне, тискер чĕрчунсен чĕлхине пĕлет теççĕ ун пирки ял çыннисем. Канаш ыйтма пыракансене пурне те пылпа, матрӳшкепе чей ĕçтерет Униççе, хăш курăк еплерех чиртен сыватнине каласа парать. Тепĕр чух пысăк пĕлӳлĕхпе, ăсталăхпа мачча çинче пĕлсе типĕтнĕ курăкне пусмапа чĕркесе парсах ярать. Ывăлĕ аякра пурăнать вĕсен. Çар хĕсметĕнче тăрать. Пĕртен пĕр шанăçĕ — Лида тата унăн çемйи.

Малалла

Çăлтăрсем! Çăлтăрсем… Çăлтăрсем…

Инçетри-инçетри çутăсем,

Кам çутать-ши сире каçсерен?

Темĕскер сăрхăнать чĕререн:

Тен, эсир, çăлтăрсем, çăлтăрсем —

Çĕр çинчен кайнисен çутисем?

Тен, сăнаççĕ пире каçсерен

Тӳпери кантăксен куçĕсем?

Ир çитсен, кантăксен çутисем

Пĕрин хыççăн тепри вĕлт сӳнсен,

Мĕнле çăлтăр юлать тăр пĕччен?

Тинкерет ман енне темĕнччен…

Тирексем пĕр каварлăн суясшăн мана:

Хĕвел витĕр çăвать хĕллехи пек шур мамăк,

Çил ачи çилленни — куç курми тăмана...

Йывăçсен ултавне ăнланать-мĕн çанталăк.

Çил ачи, аптраса, ăс çухатнăн çӳрет,

Çул çинчи мĕлкене хăпăтас пек лăскарĕ.

Эп туйман та, ума тăлăх çулçă ӳкет,

Ун çинче — виç сăмах: «...юрату иртсе кайрĕ...»

Шурă пĕлĕт шурри те шумасть мал енче.

Шурă мамăк купи шухăш евĕр саланчĕ.

...Ман кашни туйăма парăнсассăн тĕнче,

Вăрахланчĕ хумсен кăпăк сӳннĕ саманчĕ,

Шăнкăрчла шăхăрса савăнтарĕ сăпса,

Ахрашка шывсикки те çулне улăштарĕ.

Улмуççи, улмине шăпăр-шăпăр тăкса,

Çурăлан çеçкине çумăрпа уçăлтарĕ.

Ман кашни туйăма пăхăнмасть çав тĕнче.

Унăн хăйĕн йĕрки, унăн хăйĕн пур ирĕк.

Ман пекех, тен, çӳретĕн «тăман» айĕнче,

Çак телей те çитет: шур тăман халĕ — пирĕн.

Кайрăн-им, çумăр,

кайрăн-им

таçта — çума?..

Ун чух пулни

таврăнмĕ

манпах юлма.

Вилнĕ хумсен

юхăмĕ

суять тăна.

«Суннĕ тесеччĕ —

юлнă-мĕн.

Кăштах кăна.»

Сӳннĕ тесеччĕ —

Юлнă-мĕн...

Паллах, паллах!

Халь пурăнатпăр.

Улĕм-и? —

Шăппăн кăна...

Шан мана, тĕнче!

Пулăп косманавт.

Уйăх варринче,

Лартăп аппарат.

Ярĕ вăл хыпар,

Чăваш çĕр çине.

Пĕлĕпĕр вăр-вар,

Уйăх çинчине.

Тăрăшăп халь эпĕ,

Лайăх вĕренме.

Тур мана пиллетĕр,

Мăн пĕлӳ илме.

Çирĕп пултăр сывлăх,

Урăллăх-саккун!

Тулли пултăр ырлăх

Кашни кун-Мăн кун!

Пулнă ĕлĕк Улăп,

Чăвашсен енче.

Ун пекех тен пулăп,

Шан мана, тĕнче!

Хăпартас ман шухăш,

Чăвашсен шайне.

Турăçăм эс пулăш,

Тупатăп майне

Шан мана, тĕнче!

Илтĕн ят манне.

Пултăр çĕр çинче,

Мир тата анне!

Йĕркеллĕн çывăрни пулмарĕ кĕçĕр Ваççан, çĕрĕпе тĕлĕкпе аташрĕ, вăрăм тунасемпе çапăçрĕ. Тин тĕлĕрсе каять, лешсем пыра-пыра çыпăçаççĕ, таçтан муртан кĕрсе тулнă. Пит-куçа шатралантарсах янă, кантăр вăрри пырса çапнă пек. Вăранса кайрĕ арçын, аллисене, питне-куçне шатăр-шатăр хыçса илчĕ, тăрса çутă çутрĕ:

«Ăçтан кĕрсе тулнă вара эсир? Пăх-ха, ман юна ĕçсе ӳсĕрĕлсĕх кайнă, мачча çинче вĕтĕ хĕрлĕ шăрçа майлах шерепеленсе ларса тухнă». Хышалансан-хышалансан пылесос туртса кăларчĕ те хайхискер пуçларĕ ĕрлеттерме. Мĕн тетĕн, резин пыршă хыпать те çăтать, хыпать те çăтать нăйăлтисене. «Çурçĕр иртни икĕ сехет. Ĕнтĕ юлмарĕç пуль», — пылесосне сӳнтерчĕ, лайăх çеç витĕнсе выртрĕ. Çывăрса кайнăччĕ кăна, паçăрхи тĕлĕк тепĕр хут пырса сăрăнчĕ, иккĕмĕш сери пуçланчĕ.

...Ял çумĕнчи ката хĕрринче темле палламан арçынсем шăтăк чаваççĕ пек. Çитрĕ Ваççа арçынсем патне, сывăх сунчĕ, чарăнса тăчĕ.

— Районтан хут килнĕ, кунта мăнастир тăвасшăн. Хальлĕхе виçĕ манах валли пӳлĕмсем тума тытăнатпăр. Келье теççĕ вĕсене. Хĕрринчине сирĕнпе юнашар пурнакан Гришана памалла тăвас терĕç, теприне — Виктор пиччене, виççĕмĕшне малтан сан валли тесех килĕшнĕччĕ, паян, ав, сана памалла мар тесе йышăнчĕç, кам валли пулать унта — куç курĕ.

Малалла

Хула… Кĕркунне…

Пĕччен вĕрене

Тăкать çулçине

Асфальт çул çине.

Хăр... Хăр... Хăр...

Хура кĕр

кунне

Хупать картине,

Каçсен вĕренне

Хурать мăй çине.

Хăрр... Хăрр... Хăрр…

Тав тăватăп Турра:

Паян эпĕ – санпа.

Эс пулсассăн çумра

Кăра мар пек шăпа.

Куркасем тултарса,

Пур хуйха та манса

Çак саламлă юрра,

Тен, юрлар пĕр кана.

Шăпуна ан хурла,

Çулсене ан шутла.

Пулни пултăр ара —

Çырнă пулĕ çапла.

Чĕрене хытарса,

Куççуле пытарса

Çак саламлă юрра

Юрласам пĕр кана.

Ярайман салама

Эп усрарăм ăшра,

Калайман сăмаха

Хывас терĕм юрра.

Пĕр-пĕрне ăнланса,

Шанчăкпа йăпанса

Çак саламлă юрра

Янратар пĕр кана!